Lekdetectie teeltvloeren haalbaar en betaalbaar

Emissiebeperking is al jaren een belangrijk thema in de glastuinbouw. Dat is niet voor niets: de waterkwaliteit van oppervlaktewater heeft nog steeds te lijden onder schadelijke stoffen vanuit kassen. Om emissies terug te dringen wordt binnen de sector intensief geïnnoveerd. Het Hoogheemraadschap van Delfland, onder andere verantwoordelijk voor de waterkwaliteit in het glastuinbouwgebied, stimuleert deze initiatieven actief. Zo schreef het waterschap in 2022 via innovatieplatform Winnovatie een challenge uit voor innovatieve ideeën om kassen emissieloos te maken.

Winnend idee
De challenge leverde ruim twintig inzendingen op. Eén van de twee winnende ideeën kwam van Michael Meijler, businessmanager bij WPS, een automatiseringsbedrijf in de tuinbouw. Michael: "Teeltvloeren bestaan uit meerdere lagen. Omdat je daar niet doorheen kunt kijken, is het lastig om lekkages te vinden. Zeker op grotere oppervlaktes merk je kleine lekken nauwelijks op, laat staan de exacte locatie. Mijn idee was daarom om te onderzoeken of geo-elektrisch meten een haalbare oplossing kon zijn voor het detecteren van lekkages in de glastuinbouw. Dit was nog niet eerder gedaan en mijn idee werd goed ontvangen door de jury. Met 22.500 euro aan prijzengeld ben ik het project gestart."

Hoe werkt geo-elektrisch meten?
Geo-elektrisch meten is een technologie waarbij continu wordt gecontroleerd of er lekkage ontstaat tussen de bovenzijde en de onderzijde van een afdichting. In dit geval is die afdichting de lekvrije laag van de teelvloer. Om lekkages op te sporen, komen aan de bovenzijde van deze laag (maar ónder de bovenste vloerlaag) geleidende carbondraden en/of sensoren. Onder de afdichtende laag, die in verbinding staat met het grondwater, komt een geleider waarmee spanning onder de onderste laag wordt aangebracht. Zo’n geleider is bijvoorbeeld een koperen staafje. Als er vervolgens water doorsijpelt van de bovenste naar de onderste laag, ontstaat er een gesloten kringloop tussen beide lagen en geeft het meetsysteem een melding. Dan is het zaak om met behulp van de sensoren te onderzoeken waar de lekkage precies zit. Het voordeel van deze detectievorm is dat het geleidende staafje ook in de grond rondom de kas kan worden geplaatst. Graven is dus niet nodig.

Samenwerking met bedrijfsleven en glastuinbouwsector
Om het project van de grond te krijgen, betrok Michael allereerst Texplor, een Nederlands bedrijf dat al dertig jaar internationale ervaring heeft met geo-elektrisch meten. Vervolgens bood Division Q, een dochter van glastuinbouwbedrijf Koppert Cress uit Monster, aan om in hun Broeikas testen uit te voeren met het systeem. Jaimy Bosch is directeur van Texplor: "Met de glastuinbouwsector waren we nog niet bekend’ vertelt hij. ‘Toch kwamen we vrij snel tot de conclusie dat geo-elektrisch meten potentie had. Om dit in de praktijk te testen, onderzochten we eerst op kleine schaal met een mobiel lekdetectiesysteem of het systeem in kassen werkt en zo ja, welke systemen en sensoren het meest geschikt zijn. Ook onderzochten we de optimale dichtheid van het carbondraad dat we op de lekvrije vloer plaatsen."

Praktijktesten bij Koppert Cress
Ook Division Q was meteen aan enthousiast. Tim Koning, projectleider innovatie: "Bij Division Q valideren we momenteel ruim 40 innovatieprojecten die onze sector kunnen verduurzamen in de praktijk. Het idee voor lekdetectie sprak ons meteen aan, want de welwillendheid van glastuinbouwers om emissies tot nul terug te brengen is enorm en dat willen we ook laten zien. Bovendien is het maximaal terugbrengen van emissies, gezien de steeds strengere regelgeving, ook belangrijk voor het behoud van onze sector hier. We willen onze licence to grow niet verspelen."

In de Broeikas
Bij Division Q op het terrein van Koppert Cress, broeit het van de innovaties. Hier wordt sinds het begin van dit jaar ook een permanent lekdetectiesysteem getest. Tim: "Eerder testten we al met de mobiele variant van het systeem. Zo’n systeem is geschikt voor periodieke metingen, of wanneer je vermoedt dat je een lek hebt en je de exacte locatie wilt opsporen. Testen met het permanente systeem moeten aantonen hoe sensoren zich op langere termijn gedragen. We weten al dat de technologie met zulke geringe voltages werkt, dat deze niet van invloed zijn op de teelt. Het systeem is dus veilig voor mens en plant. We weten ook dat geo-elektrisch meten zo robuust is dat deze technologie al dertig jaar lang gebruikt wordt in ‘ruige’ sectoren, zoals olie, gas en mijnbouw. Wat we nog niet weten is wat in kassen de invloed is van bijvoorbeeld verzakkingen of knaagschade door dieren. Ook onderzoeken we welke sensorendichtheid nodig is om betrouwbare resultaten te garanderen, terwijl we het systeem toch betaalbaar houden."

Voordelen voor tuinders
"Voor glastuinders biedt permanente lekdetectie aanzienlijke voordelen", vertelt Michael. "Zonder lekdetectie ontdek je lekkages vaak pas wanneer emissies aanzienlijk zijn. Geo-elektrisch meten spoort zelfs kleine lekkages snel op, waardoor direct actie kan worden ondernomen. Bovendien verstoort het systeem het werk in de kas niet: de carbondraden en sensoren liggen onder de bovenste vloerlaag en worden aangesloten op een computer. Bij lekkage krijgt de tuinder direct een melding, bijvoorbeeld per sms of per mail. We verwachten de kostprijs rond de 2 euro per vierkante meter te houden. De prijs voor de eenmalige meting is afhankelijk van het te beoordelen oppervlak. Hoe groter het te beoordelen gebied, hoe lager de prijs per vierkante meter."
 
Voordelen voor waterschappen en omgevingsdiensten
Lekdetectie heeft niet alleen voordelen voor glastuinbouwers zelf. Tim: "We hopen dat ook waterschappen en omgevingsdiensten vertrouwen krijgen in deze technologie. Lekdetectie kan hen ondersteunen in hun taken rondom toezicht houden en handhaven. Als het lekdetectiesysteem aangeeft dat ergens geen lekkages zijn, kan dit opsporingsambtenaren tijd besparen. De tijd die dit oplevert kunnen ze gebruiken om meer of andere bedrijven te inspecteren."

Als tuinder zelf aan de slag
Hoewel het lekdetectiesysteem momenteel nog een pilot betreft, kunnen enthousiaste bedrijven er al mee aan de slag. Tim: "Voor nieuwbouwkassen zijn er dit jaar subsidies beschikbaar voor deze technologie. Iedereen die interesse heeft in lekdetectie en subsidiemogelijkheden raad ik aan om contact met ons op te nemen. Zo werken we samen aan een gezonde, duurzame glastuinbouwsector met schoon oppervlaktewater."

Bron: